Gemalen vormen, net als waterkrachtcentrales, stuwen en sluizen, barrières voor de migratie van vis. Vooral vissen die grote afstanden afleggen, zoals zalmachtigen en paling, raken gewond of sterven bij het passeren van deze bouwwerken.
Fysieke schade aan vis
Gemalen en waterkrachtcentrales zijn barrières voor de stroomopwaartse migratie van vis. Bovendien hebben zij het euvel dat veel vis wordt beschadigd als ze het kunstwerk stroomafwaarts passeren. Het probleem is inmiddels goed onderkend en was aanleiding voor een groots opgezet onderzoek naar de schade aan vis bij gemalen.
Onder leiding van de “Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer” (STOWA), en gefinancierd middels een “Kader Richtlijn Water”-subsidie, zullen ca 25 gemalen worden onderzocht. De gemalen variëren in type en liggen verspreid over West- en Noord-Nederland. Primair wordt gekeken naar de mate waarin vissen bij gemalen lichamelijke schade oplopen. Het uiteindelijke doel is om advies uit te brengen dat moet leiden tot meer visvriendelijke gemalen in Nederland.
VisAdvies staat de komende tijd aan de lat voor de projectleiding en de rapportage van het onderzoek, waaraan meerdere bureaus hun bijdrage zullen leveren.
Geluidshinder
Maar niet alleen de schoepen van gemalen en turbines leiden tot schade. Gebleken is dat geluid onder water ook een belangrijke rol kan spelen. Zo kan hierdoor het gehoorstelsel of de zwemblaas ernstig worden beschadigen. In extreme gevallen, zoals bij heiwerkzaamheden, kan het zelfs tot sterfte leiden. Om meer inzicht te krijgen in de mate waarop dit probleem bij gemalen speelt worden bij alle typen gemalen ook geluidsmetingen uitgevoerd.
Net als de mens zijn vissen gevoelig voor geluid in een bepaald frequentiebereik. De gevoeligheid voor een bepaalde frequentie (trillingen per seconde), wordt bepaald door de laagste geluidintensiteit die nog net kan worden gehoord. Dit wordt inzichtelijk gemaakt in een audiogram (zie figuur). Daartegenover staat de geluidintensiteit (bij een bepaalde frequentie) waarbij dieren schade ondervinden aan het gehoor. Voor dit onderdeel trekt VisAdvies zelf het veld in om bij de vooraf geselecteerde gemalen onder water, geluidsmetingen uit te voeren.
Het resultaat van dit onderzoek is een overzicht van de geluidsintensiteit bij verschillende frequenties. Deze spectrumanalyse wordt dan gelegd tegen het audiogram van de vis, zodat een inschatting kan worden gemaakt van de geluidsoverlast. Het is echter ook mogelijk om deze informatie aan te wenden in het kader van de verjaging van vis. De meest schadelijke geluidsintensiteiten en frequenties kunnen dan worden aangewend om vis juist af te schrikken en langs een veilige route dwingen rond een gemaal. Het (veld) onderzoek dat voor het einde van dit jaar zal moeten zijn afgerond, zal ons leren hoe ernstig de situatie werkelijk is.